VELON-congres: ‘Leraren moeten uitvinders zijn’

Weblogbericht | 30-03-2015 | Redactie

Na het openingswoord van VELON-voorzitter Jules Pieters, reikte Kees Boele (Collegevoorzitter van Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) zijn boek over Bildung uit aan minister Jet Bussemakers. Boele citeerde een mail waarin de schrijver herinneringen ophaalde aan zijn bevlogen biologieleraar die met zijn klas de natuur introk en de hiermee de basis legde voor zijn interesse in de natuur en zijn latere eigen leraarschap.

Inspelen op tijdgeest

Minister Bussemakers wees in haar speech op de vele maatschappelijke ontwikkelingen waar leraren mee te maken krijgen. ‘Hoe ga je als leraar om met leerlingen die radicale ideeën van social media plukken en die in de klas kenbaar maken?’ Ruimte en verbeelding zijn nodig om in te kunnen spelen op die tijdgeest. Op scholen en in opleidingen.’
Bildung was één van de thema’s in de speech van de minister. Ze is voorstander van een steviger plek van Bildung in opleidingen, vooral in het hbo. Bildung richt zich op kritisch leren denken. Docenten leren zelfstandig inschattingen maken en nadenken over waar ze staan als leraar in relatie tot de wereld om hen heen. ‘Hoe leg je kleuters uit dat iedereen goed is zoals-ie is, maar dat dik zijn niet goed is? Hoe bespreek je met pubers dat pesten niet okee is, als ze zien dat volwassenen dat op Geen Stijl wél doen?’

Waarden en morele kaders

Als leraren leerlingen willen leren denken, moeten leraren zelf ook besef hebben van hun eigen denkwijzen. Van hun waarden en morele kaders. En van de impliciete en expliciete grenzen van onze samenleving. Daarom vindt de minister het belangrijk dat docenten leren om uitvinders te zijn. Uitvinders die zich willen en kunnen verwonderen. Die kennis en theorie leren relateren aan hoe ze zichzelf zien als mens, als leraar. En die hun eigen achtergrond en overtuigingen kunnen verbinden met 21ste eeuwse vaardigheden als onderzoeken, verbanden leggen, nieuwsgierigheid, creativiteit. De lerarenopleidingen moeten de basis leggen voor die houding. En ruimte voor Bildung is daarbij essentieel.

Opleiden voor twee vakken

Om goed onderwijs te blijven aanbieden, is het nodig om nieuwe docenten te werven. Want er zijn tekorten. ‘Daarom is het belangrijk na te denken over de vraag hoe je mensen kunnen trekken die nu níet kiezen voor het onderwijs.’
Volgens Bussemaker kan dat door niet alleen te selecteren op harde cognitieve eisen, maar ook op geschiktheid. ‘Door hen te vragen: wat wil je bijdragen? Wat is je persoonlijke en professionele drive? En vanuit welke waarden wil je je vak vormgeven? Of door na te denken over de verschillende rollen die leraren binnen de school kunnen vervullen. Voor de klas staan is een rol. Maar dat kan ook in combinatie met onderzoek doen, of begeleiding van leerlingen. We kunnen ook nadenken over de mogelijkheid om voor twee vakken opgeleid te worden. Waarom kan een wiskundedocent niet ook filosofie geven, een leraar Duits niet ook geschiedenis?’

Optie voor tweede carrière

Volgens de minister kunnen we het vak ook meer zien als optie voor een ‘second career’. Als bewuste keuze voor een ander carrièrepad. In dat licht bezien vond de minister een voorstel van de Kritische Vrienden het overdenken waard: een duidelijke norm op basis waarvan iemand de titel ‘startbekwaam leraar’ mag voeren. Zodat mensen via formele, maar ook via niet-formele routes leraar kunnen worden. ‘Een norm die weerspiegelt dat het leraarschap meer vraagt dan instrumentele vaardigheid. En die ruimte biedt voor de eigenheid van de aankomende leraar.’ De minister gaat hierover in gesprek met vernieuwers, zoals de Kritische Vrienden, Leraren van het Jaar en de voorlopers over fundamentele vragen voor de toekomst, hoe zij die in de context hun kernopdracht ziet, en hoe de Lerarenagenda daar aan kan bijdragen.

Speech goed ontvangen

De speech van de minister werd goed ontvangen. Bezoekers herkenden onder meer het belang van het opleiden in de school, de begeleiding van starters en de constatering dat het gesprek in het onderwijs soms teveel over instrumenten gaat en te weinig over het doel. Er ging een rumoer door de zaal toen de minister een opleiding voor twee vakken noemde als voorbeeld van mogelijke flexibilisering van programma’s van lerarenopleidingen. Velen herinnerden zich dat dit tot halverwege de jaren tachtig ook het geval was bij de toenmalige Nieuwe Lerarenopleiding (NLO). Dat de Hogeschool Utrecht per 2015/2016 start met een opleiding in twee vakken, bleek bij navraag in de koffiepauze minder bekend.